Wątpliwości wokół Zespołu do spraw przywracania praworządności

Adobe Stock

· Na mocy zarządzenia premiera powołano Międzyresortowy Zespół do spraw przywracania praworządności oraz porządku konstytucyjnego.

· Powołanie takiego gremium zapowiedział wcześniej nowy Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar.

· Zadania Zespołu obejmują m.in. koordynowanie działań rządu, prace analityczne i przedstawianie propozycji legislacyjnych w materii „przywracania praworządności” oraz monitorowanie tego procesu.

· Co istotne, organ ten podlega Prezesowi Rady Ministrów, a na jego czele stoi Minister Sprawiedliwości. Rodzi to pytania o niezależność Zespołu, gdyż obaj politycy są stronami tzw. sporu o praworządność.

Powołanie Zespołu ds. przywracania praworządności

13 grudnia nowy Minister Sprawiedliwości i były Rzecznik Praw Obywatelskich prof. Adam Bodnar przedstawił informacje o najważniejszych planach i zadaniach swego urzędu na najbliższe dni. Wśród nich wymienił m.in. informacje o zarządzeniu premiera Donalda Tuska, na mocy którego powołano Międzyresortowy Zespół do spraw przywracania praworządności oraz porządku konstytucyjnego.

„Rolą tego Zespołu będzie koordynowanie różnych działań w zakresie funkcjonowania rządu. Proszę zauważyć, że te działania są istotne, ponieważ musimy mieć takie właśnie wspólne oddziaływanie i podejście, zwłaszcza do rekomendacji unijnych, do orzecznictwa Trybunału w Luksemburgu, Trybunału w Strasburgu i odpowiednio przedstawiać nasze stanowiska” - stwierdził nowo powołany Minister Sprawiedliwości.

Zadania i organizacja Zespoł

Sam Zespół jest organem wewnętrznym Rady Ministrów, o charakterze pomocniczym, doradczym i opiniodawczym. Zgodnie z przepisami zarządzenia, zadania Zespołu obejmują:

1. identyfikacje obszarów i analizę zagadnień związanych z przywracaniem praworządności oraz porządku konstytucyjnego;
2. określenie propozycji działań, w tym działań legislacyjnych, związanych z przywracaniem praworządności oraz porządku konstytucyjnego;
3. analizę propozycji działań, w tym działań legislacyjnych, związanych z przywracaniem praworządności oraz porządku konstytucyjnego jak i analizę proponowanych rozwiązań;
4. opiniowanie projektów dokumentów rządowych dotyczących zagadnień związanych z przywracaniem praworządności oraz porządku konstytucyjnego;
5. wykonywanie innych zadań zleconych przez Prezesa Rady Ministrów dotyczących zagadnień związanych z przywracaniem praworządności oraz porządku konstytucyjnego;

Na czele Zespołu stoi Minister Sprawiedliwości (albo wyznaczony przez niego sekretarz stanu lub podsekretarz stanu), będący jego przewodniczącym. Do jego obowiązków należy m.in. zwoływanie, przewodniczenie i określanie porządku obrad zespołu. W ramach jego kompetencji mieści się również reprezentowanie tego gremium na zewnątrz. Może on także zapraszać, na wniosek swój lub innego członka zespołu, ekspertów posiadających istotną wiedzę z punktu widzenia zadań organu.

W skład tego gremium wchodzą również przedstawiciele, w randze sekretarza lub podsekretarza stanu, trzech resortów - ministra właściwego do spraw członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej, ministra właściwego do spraw zagranicznych, oraz ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego. Ponadto członkami Zespołu są Szef Kancelarii Prezesa Rady Ministrów (lub jego przedstawiciel), Prezes Rządowego Centrum Legislacji (lub jego przedstawiciel) oraz Sekretarz Zespołu, pochodzący z Ministerstwa Sprawiedliwości i wyznaczany przez przewodniczącego. Zgodnie z przepisami zarządzenia, posiedzenia Zespołu powinny być zwoływane co najmniej raz w miesiącu a udział w pracach organu jest nieodpłatny.

Ponadto, na Przewodniczącego Zespołu nałożono obowiązek, w ramach którego dwukrotnie w ciągu roku (do 31 czerwca oraz 31 grudnia corocznie) musi on przedstawić Radzie Ministrów sprawozdanie dotyczące prac tego gremium, a obejmujące swym zakresem m.in. informacje o liczbie posiedzeń, zadaniach zrealizowanych i przewidzianych na następny okres sprawozdawczy oraz o wnioskach i rekomendacjach Zespołu. Zgodnie z przepisami zarządzenia, pierwszy taki dokument zostanie przedstawiony Radzie Ministrów w terminie trzech miesięcy od dnia utworzenia Zespołu, a więc w połowie marca.

Pytania o niezależność

Z prawnego punktu widzenia nie można kwestionować uprawnienia premiera do powołania organów pomocniczych, takich jak omawiane gremium, gdyż wynika to z jego wyraźnej kompetencji, wyrażonej w art. 12 ust. 1 pkt 3 i ust. 2 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 roku o Radzie Ministrów. Wartym odnotowania jest jednak fakt, iż decyzja o ustanowieniu Zespołu została podjęta w określonym kontekście polityczno-prawnym, co odnosi się zwłaszcza do szerokiej i budzącej kontrowersje debaty na temat stanu praworządności w Polsce. W tym miejscu należy przypomnieć, iż początkiem tego burzliwego sporu był wybór dwóch sędziów Trybunału Konstytucyjnego „na zapas”, co miało miejsce w ostatnich dniach Sejmu zdominowanego przez koalicję PO-PSL. Ten stan rzeczy potwierdziły ustalenia Komisji Weneckiej, która w swym raporcie z marca 2016 roku wyraźnie stwierdziła: „jest oczywistym, iż obecny konflikt o skład Trybunału Konstytucyjnego ma swoje źródło w działaniach poprzedniej kadencji Sejmu”. Równie ważne jest, że omawiany organ podlega Prezesowi Rady Ministrów, a aktualny piastun tego stanowiska jest jedną ze stron sporu. W dodatku na czele Zespołu, zgodnie z przepisami zarządzenia stoi Minister Sprawiedliwości, również uczestniczący w omawianym konflikcie. Dlatego też mogą pojawić się różne wątpliwości co do obiektywności i celów działań zespołu. W związku z tym Instytut Ordo Iuris będzie monitorował prace nowo powołanego gremium.

Patryk Ignaszczak – analityk Instytutu Ordo Iuris